Themes

Standard form Welsh definition English definition See also
alltud alltud an exile
arfau arfau weapons
brwydrau cysylltir y brwydro â lle penodol, arwyddocaol yn aml. battles; often said to be at specific, significant places.
Brythoniaid cyfeiria fel arfer at y Cymry, neu bobl Llydaw weithiau, fel disgynyddion yr hen Frythoniaid. British people; used to refer to the Welsh, or sometimes Breton, people, as descendents of the ancient Britons. gwaredigaeth
byd wyneb-i-waered mynegiant o drefn arferol neu naturiol y byd yn cael ei gwrthdroi. the upside-down world; an expression of the natural or usual order of things being overturned.
caethion pobl gaeth neu rai sy'n llafurio dan awdurdod llym, neu rai a garcharwyd. enslaved people, or those in servitude or imprisoned.
cnydau'n methu arwydd o galedi, a gysylltir weithiau â thywydd neu hinsawdd anffafriol. failure of crops; a cause of hardship, and sometimes associated explicitly with adverse weather or climate. prinder bwyd
coed gallent roi lloches i Fyrddin neu i'r Cymry; yn bwysig hefyd fel adnodd ac wrth ddangos newid tymhorau. trees or woods; they may provide a place of refuge for Merlin or the Welsh people generally; also important as a resource and as a marker of the seasons.
coron yn cynrychioli sofraniaeth dros Loegr a Chymru. the crown, representing sovereignty over England and Wales.
crefydd: diffyg parch diffyg parch tuag at bobl mewn urddau eglwysig neu tuag at greiriau, croesau, ayb. a lack of respect for people in holy orders or towards relics, crosses, etc..
cynghrair cynghrair rhwng y Cymry a phobl Iwerddon, Sgandinafia neu wledydd eraill, yn erbyn y Saeson. alliance between the Welsh people and those of Ireland, Scandinavia or other lands, against the English. Gwyddelod
cynnen yn y teulu cynnen rhwng aelodau o'r un teulu, megis tadau a meibion. family strife, for example between fathers and sons.
dillad ac esgidiau yng nghyd-destun gwariant, neu feirniadaeth ar ffasiynau penodol. clothing and shoes; in context of expense, or disapproval of particular fashions.
Dydd y Farn y diwrnod olaf. Judgement Day, the last day.
gwaredigaeth gwaredigaeth neu goruchafiaeth i'r Cymry neu'r Brythoniaid. redemption or supremacy for the Welsh or the Britons. gwaredwr / mab darogan
gwaredwr / mab darogan yr un a ddaw â gwaredigaeth neu oruchafiaith i'r Cymry neu'r Brythoniaid, ar draul y Saeson fel arfer. a redeemer / Son of Prophecy; the one who will bring about deliverance or supremacy for the Welsh or the Britons, generally at the expense of the English.
Gwyddelod fe'i darlunnir yn aml yn gynghreiriaid i'r Cymry neu'r Brythoniaid. Irish people, often as allies of the Welsh or Britons. cynghrair
helaethder mewn perthynas â chnydau, bwyd, ayb.; fe'i cysylltir yn aml â'r oes aur heddychlon ar ôl dyfodiad y mab darogan. abundance of crops, food, etc., often associated with the peaceful golden age after the coming of the son of prophecy. tywydd/hinsawdd da
Lloegr England
llongau / llynghesau cyfeirir atynt yn aml fel dull o ddod â milwyr neu arweinydd milwrol dros y môr. ships or a fleet, as a means of bringing soldiers or military leaders over the sea.
Llychlynwyr cyfeirir at Lychlynwyr, neu Ddaniaid yn benodol, naill ai fel cynghreiriaid neu fel gelynion. Scandinavians, especially of Danish origin, either as enemies or allies. cynghrair
mynydd mynydd neu fynydd-dir; fe'i darlunnir yn gadarnle neu'n lloches i'r Cymry yn aml. mountain-land, often representing a stronghold or place of refuge for the Welsh people.
olyniaeth rhestru llywodraethwyr, neu gyfeirio atynt yng nghyd-destun olyniaeth. succession; rulers presented in sequence or in the context of one succeeding another.
pontydd codi pont ar draws afon benodol. a bridge being set up over a specific river.
prinder bwyd scarcity of food cnydau'n methu
rhod yn troi cyfeiriad at Olwyn Ffawd. the turning of the wheel; a reference to the Wheel of Fortune.
Saeson: gormes / twyll the English people in connection with oppression or deceit.
Saeson: gwae gwae neu orchfygiad i'r Saeson. defeat or woe for the English.
trethi cwynir amdanynt am eu bod yn ormodol neu'n anghyfiawn. taxes, either unjust or excessive.
tywydd/hinsawdd da fe'i cysylltir yn aml â helaethder cnydau ayb. favourable weather or climate; often associated with a flourishing of crops, etc. helaethder
tywydd/hinsawdd drwg fe'i cysylltir â methiant cnydau yn aml. unfavourable weather or climate, often associated with crop failure. cnydau'n methu
y Gyfraith cyfreithiau neu achosion cyfraith, a feirniedir am fod yn rhy lym neu'n anghyfiawn. laws or legal cases; complained of as being overly harsh or unjust.